آلزایمر خیلی ها رو می‌ترسونه و این نگرانی طبیعیه . فراموش کردن نام و چهره کسانی که دوستشون داریم، می‌تونه دردناک باشه.
کافیه راه‌های پیشگیری از آلزایمر رو بدونیم و تا می تونیم با رعایت کردنشون از ابتلای به آلزایمر پیشگیری کنیم. خیلی راحت می‌شه با ایجاد تغییراتی توی سبک زندگی خطر ابتلا به آلزایمر رو کاهش داد.
آنچه در این مقاله می خوانید
• تعریف دمانس یا زوال عقل
• تفاوت دمانس و آلزایمر
• چگونگی بروز و سیر آلزایمر
• علل و عوامل خطر بیماری آلزایمر
• علائم آلزایمر
• اثرات آلزایمر بر مغز
• مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر
• درمان آلزایمر
• راه های پیشگیری از آلزایمر و دمانس
o فعالیت بدنی داشته باشید.
o غذای سالم بخورید.
o سیگار نکشید.
o تا حد امکان الکل رو از برنامه ی غذاییتون حذف کنید.
o ذهنتون رو ورزش بدید.
o تمرینات فکری داشته باشید.
o به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید.
o مراقب داروهای مصرفی تون باشید.
o روی دستگاه های موسیقی کار کنید.
o ماهی بخورید.
o مراقبت ضربه به سر باشید.
o از دندون ها مراقبت کنید.
o به مغزتون شوک بدید.
o قلب سالم، مغز سالم
تعریف دمانس یا زوال عقل
سازمان بهداشت جهانی میگه ۴۷.۵ میلیون نفر در سراسر جهان با زوال عقل زندگی میکنن.
زوال عقل یه اصطلاح کلیّه برای توصیف علائمی که روی حافظه، عملکرد فعالیت های روزمره و توانایی های ارتباطی تأثیر می ذارن.
بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقله. آلزایمر با گذشت زمان بدتر می‌شه و حافظه، زبان و فکر رو تحت تأثیر قرار می‌ده.
دمانس یا زوال عقل گروهی از علائمه که بر وظایف شناختی ذهنی مانند حافظه و استدلال تأثیر می ذاره. زوال عقل می تونه به دلیل شرایط مختلفی رخ بده که شایع ترینشون بیماری آلزایمره.
به راحتی می‌شه از علائم اولیه زوال عقل غافل شد چرا که ممکنه خفیف باشه. زوال عقل با اپیزودهای ساده فراموشی شروع می‌شه. افراد مبتلا به زوال عقل در ثبت زمان مشکل دارن و تمایل دارن که توی محیط های آشنا حضور پیدا کنن.
با پیشرفت دمانس، فراموشی و گیجی بیشتر می‌شه. به یاد آوردن نام و چهره دشوارتر می‌شه. مراقبت های شخصی به یه مشکل تبدیل می‌شه. علائم بارز زوال عقل شامل سوالات تکراری، بهداشت ناکافی و تصمیم گیری نادرسته.
در پیشرفته ترین مرحله، افراد مبتلا به زوال عقل نمی‌تونن از خودشون مراقبت کنن. اون‌ها بیشتر زمانشون رو برای به خاطر سپردن افراد و مکان های آشنا صرف می کنن. رفتار همچنان تغییر می کنه و می تونه به افسردگی و پرخاشگری تبدیل بشه.
با افزایش سن احتمال ابتلا به زوال عقل بیشتر می‌شه. این اتفاق زمانی میفته که سلول های خاصی از مغز آسیب ببینن. بسیاری از شرایط می تونن باعث زوال عقل بشن، از جمله بیماری های دژنراتیو مثل آلزایمر، پارکینسون و هانتینگتون.
هر نوع دمانس باعث آسیب به مجموعه متفاوتی از سلول های مغزی می‌شه. بیماری آلزایمر حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از کل موارد دمانس رو شامل می‌شه.
تفاوت دمانس و آلزایمر
دمانس و آلزایمر یکسان نیستند. زوال عقل یه اصطلاح کلیه که بیماری آلزایمر می تونه زیر چتر اون قرار بگیره.
با این که افراد جوان هم می تونن به زوال عقل یا بیماری آلزایمر مبتلا بشن، اما با افزایش سن خطر ابتلا افزایش پیدا می کنه.
اگرچه علائم این دو بیماری ممکنه با هم تداخل داشته باشه، اما تشخیص شون برای مدیریت و درمان مهمه.
زوال عقل اصطلاح عمومی تری برای بیماری هاییه که علائم مربوط به از دست دادن حافظه مانند فراموشی و گیجی رو دارن که روی حافظه تأثیر منفی می ذاره. دمانس شامل شرایط خاص تری مثل بیماری آلزایمر، پارکینسون، آسیب مغزی و موارد دیگه است که می تونن باعث بروز این علائم بشن.
آلزایمر یه بیماری پیشرونده ی مغزیه که به آرومی باعث اختلال در حافظه و عملکرد شناختی می‌شه. علت دقیقش ناشناخته است و هیچ درمانی در دسترس نیست. علائم آلزایمر و زوال عقل می‌تونن هم پوشانی داشته باشن، اما ممکنه تفاوت هایی هم وجود داشته باشه.
هر دو شرایط می‌تونن باعث موارد زیر بشن:
- کاهش توانایی تفکر
- اختلال حافظه
- نقص ارتباطی
چگونگی بروز و سیر آلزایمر
اگرچه افراد جوان می تونن به آلزایمر مبتلا بشن اما اغلب علائمش پس از ۶۵ سالگی شروع می‌شه که آلزایمر زودرس شناخته می‌شه.
زمان تشخیص آلزایمر تا مرگ در افراد بالای ۸۰ سال می تونه به سه سال نرسه. اما این می تونه برای جوان ترها بیشتر باشه.
طبق گزارش انجمن آلزایمر، بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل رو تشکیل می‌ده.
آلزایمر یه بیماری مداومه.
علائمش به تدریج بروز می کنه و اثراتش روی مغز موجب تخریب بافت مغز می‌شه.
زندگی هر فرد با بیماری آلزایمر متفاوته. برخی افراد مدت طولانی با آسیب شناختی خفیف زندگی می کنن، در حالی که دیگران با پیشرفت علائم و بیماری رو با سرعت بیشتری تجربه می کنن.
تشخیص قطعی آلزایمر تنها زمانی قابل تاییده که مغز در هنگام کالبد شکافی زیر میکروسکوپ بررسی بشه. با این حال، متخصصان قادر به تشخیص صحیح تا ۹۰ درصد از اوقات هستن.
علل و عوامل خطر بیماری آلزایمر
متخصصان عوامل خطر خاصی رو شناسایی کردن که عبارتند از:
- سن: بیشتر افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شن، ۶۵ سال به بالا دارن.
- سابقه ی خانوادگی: اگه یکی از اعضای خانواده نزدیک شما به این بیماری مبتلا شده، احتمال ابتلای شما بالاتره.
- ژنتیک: ژن های خاصی با بیماری آلزایمر در ارتباطن.
داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به معنای ابتلا به بیماری آلزایمر نیست اما می تونه احتمال ابتلای شما رو افزایش می ده.
علائم آلزایمر
علائم آلزایمر شامل موارد زیر است:
- اختلال در به خاطر سپردن وقایع یا مکالمات اخیر
- بی علاقگی
- افسردگی
- کاهش قوه قضاوت: گاهی بدون در نظر گرفتن آب و هوا لباس می پوشن، گاهی چندین لباس، یا مقدار زیادی پول رو به فروشنده می‌دن، یا چیزهایی می‌خرن که اصلا بهش نیازی ندارن.
- مشکلات زبانی: کلمات ساده رو هم فراموش میکنن و یا با واژه های غیرمعمول جایگزین میکنن.
- سردرگمی زمانی: گیج می‌شن که الان کی هست و کجا هستن.
- گمراه کردن
- گیجی
- تغییرات رفتاری
- مشکل در صحبت کردن، بلعیدن یا راه رفتن در مراحل پیشرفته بیماری
- مشکل در تفکر انتزاعی: شماره ها رو فراموش میکنن یا نمی‌دونن که چه کار ی باید انجام بدن.
- قرار دادن اشیاء در جای غلط(اغلب اوقات)
- تغییر خلق و خوی سریع
- تغییر شخصیت: ممکنه افراد آلزایمری بدگمان، ترسو و یا وابسته بشن.
- از دست دادن قوه‌ی ابتکار و خلاقیت
- تماشای ساعت های طولانی تلویزیون
- خواب بیش از حد
- هیچ تمایلی به فعالیت نداشتن
اثرات آلزایمر بر مغز
آسیب به مغز سال‌ها قبل از بروز علائم آغاز می‌شه. رسوبات غیرطبیعی پروتئین باعث ایجاد پلاک و گرفتگی در مغز فرد مبتلا به بیماری آلزایمر می‌شه. ارتباط بین سلول ها از بین میره و شروع به مردن میکنن. توی موارد پیشرفته، مغز جمع شدگی قابل توجهی رو نشون می‌ده.
مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر
آلزایمر یه بیماری پیشرونده است، به این معنی که علائم با گذشت زمان به تدریج بدتر می‌شه.
آلزایمر به هفت مرحله تقسیم می‌شه:
- یک: در این مرحله هیچ علامتی وجود نداره اما ممکنه یه تشخیص زودرس بر اساس سابقه خانوادگی وجود داشته باشه.
- دو: اولین علائم مانند فراموشی ظاهر می‌شه.
- سه: اختلالات جسمی و روانی خفیف مثل کاهش حافظه و تمرکز ظاهر می‌شه . این موارد ممکنه فقط توسط شخص بسیار نزدیک به فرد قابل مشاهده باشه.
- چهار: آلزایمر اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شه، اما هنوز هم خفیف در نظر گرفته می‌شه. از دست دادن حافظه و عدم توانایی در انجام کارهای روزمره مشهوده.
- پنج: علائم متوسط تا شدیده. نیاز به کمک عزیزان یا مراقبان داره.
- شش: در این مرحله، یه فرد مبتلا به آلزایمر ممکنه در انجام کارهای اساسی، مانند غذا خوردن و پوشیدن لباس به کمک نیاز داشته باشه.
- هفت: این مرحله شدیدترین و آخرین مرحله‌ی آلزایمره. ممکنه گفتار و حالت‌های صورت از بین بره.
هرچه فرد در این مراحل پیشرفت می کنه ، نیاز به حمایت روز افزون از طرف مراقبین داره.
درمان آلزایمر
هیچ درمانی برای آلزایمر وجود نداره، اما روش های درمانی وجود داره که می تونه پیشرفت بیماری رو کند کنه و کیفیت زندگی رو بهبود ببخشه.
گزینه هایی برای کمک به مدیریت علائم بیماری عبارتند از:
- داروهایی برای تغییرات رفتاری، مانند داروهای ضد روان پریشی
- داروهایی برای پیشگیری از از دست دادن حافظه
- داروهای جایگزین با هدف تقویت عملکرد مغز یا سلامت کلی، مانند روغن نارگیل یا روغن ماهی
- داروهایی برای تغییرات خواب
- داروهایی برای افسردگی
- برخی داروهای مسکن برای کنترل نشانه های آلزایمر
متوسط عمر مبتلایان به آلزایمر تقریباً چهار تا هشت سال پس از تشخیص برآورد شده، اما برخی از افراد می تونن تا ۲۰ سال با آلزایمر زندگی کنن.
اگه فکر می‌کنید علائم دمانس یا بیماری آلزایمر رو دارید، با پزشک تون صحبت کنید. شروع سریع درمان می‌تونه به شما در مدیریت علائم کمک کنه.
راه های پیشگیری از آلزایمر و دمانس
تا حالا هیچ راه تضمین شده ای برای پیشگیری از آلزایمر وجود نداشته اما تحقیقات اخیر روش هایی رو برای پیشگیری موثر دیدن.
برای پیشگیری از خطرات آلزایمر چک لیست پایین رو انجام بدید و مغزتون رو جوان نگه دارید.
فعالیت بدنی داشته باشید.
انجام فعالیت بدنی منظم یکی از بهترین راه های پیشگیری و یا حداقل کاهش درصد ابتلا به آلزایمره. برای قلب، گردش خون، وزن و سلامت روان شما مفیده. با توجه به ویژگی های جسمی تون ورزش کنید و از نشستن طولانی مدت خودداری کنید.
غذای سالم بخورید.
- حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات مخصوصا پهن برگ ها مثل بروکلی، اسفناج و کاهو در روز بخورید.
- حداقل دو بار در هفته پروتئین (مانند ماهی روغنی، لوبیا، حبوبات، تخم مرغ یا گوشت) مصرف کنید.
- مصرف قند رو محدود کنید و مراقب نمک پنهان باشید.
- غذاهای نشاسته ای مثل نان، سیب زمینی و ماکارونی بخورید.
- چربی اشباع کمتری بخورید.
- در روز به میزان کافی مایعات (آب، شیر کم چرب و نوشیدنی های بدون قند) مصرف کنید.
- عسل طبیعی، کنجد، و امگا3، روغن کنجد، ویتامین E و کشمش برای پیشگیری از آلزایمر مفیدن.
سیگار نکشید.
اگه سیگار می‌کشید، خودتون رو در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار می‌دید.
سیگار آسیب زیادی به گردش خون در سراسر بدن از جمله رگ های خونی در مغز، قلب و ریه ها وارد می‌کنه.
تا حد امکان الکل رو از برنامه ی غذاییتون حذف کنید.
نوشیدن الکل خطر ابتلا به آلزایمر و دمانس رو افزایش می‌ده.
ذهنتون رو ورزش بدید.
فعال نگه داشتن ذهن احتمال خطر ابتلا به زوال عقل و آلزایمر رو کاهش می‌ده. به طور منظم خودتون رو از نظر ذهنی به چالش بکشید. با این کار توانایی مغز رو برای مقابله با بیماری‌ها افزایش می‌دید.
“از مغزت استفاده کن یا از دستش بده”
- کاری که مغز رو به چالش می‌کشه و دوست دارید انجام بدید، پیدا کنید و اون رو به طور منظم انجام بدید. مهمه که چیزی رو پیدا کنید که ادامه اش بدید.
- برای یه مدرک یا دوره، یا فقط برای سرگرمی مطالعه کنید.
- یه زبان جدید یاد بگیرید.
- پازل، جدول کلمات متقاطع یا آزمون انجام بدید.
- بازی های کارتی یا بازی های رومیزی انجام بدید.
- کتاب های چالش برانگیز بخونید یا بنویسید (داستانی یا غیرداستانی)
- صحبت کردن و برقراری ارتباط با افراد: سعی کنید با افرادی که برای شما مهم هستن در تماس باشید. داوطلب شدن یا پیوستن به یه باشگاه یا گروه اجتماعی هم راه خوبی برای فعال موندن از نظر اجتماعیه.
تمرینات فکری داشته باشید.
افرادی که مرتب مطالعه میکنن، بازی های فکری انجام می‌دن و جدول حل میکنن، کمتر در معرض ابتلا به این بیماری هستن.
به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید.
کم آبی مهم ترین فاکتور متغیر برای از دست دادن حافظه است. به مقدار کافی مایعات بنوشید و از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید. (می تونید از یادآورهای ایمپو برای نوشیدن آب کمک بگیرید.)
مراقب داروهای مصرفی تون باشید.
پزشک باید از همه‌ی داروهایی که مصرف می‌کنید، با خبر باشه چون ترکیب بعضی از داروها باعث گیجی، فراموشی و یا آسیب بلندمدت به حافظه می‌شه.
روی دستگاه های موسیقی کار کنید.
طبق تحقیقاتی که انجام شده، نشونه می‌ده افرادی که روی یکی از دستگاه های موسیقی کار می‌کردن، توی انجام فعالیت‌های ذهنی در مقایسه با دیگران بهتر بودن.
ماهی بخورید.
ماهی غذای مغزه و افرادی که در هفته حداقل یه بار ماهی کبابی مصرف میکنن، از ماده خاکستری مغزشون بهتر مراقبت می‌شه.
مراقبت ضربه به سر باشید.
هرگونه ضربه احتمال دمانس رو بالا می‌بره. حتی زدن ضربه با سر به توپ (هد زدن).
از دندون ها مراقبت کنید.
بیماری لثه ای گینوییت باعث تولید نوعی پروتئین می‌شه که منجر به از بین رفتن حافظه و در نهایت آلزایمر می‌شه. به طور منظم مسواک بزنید.
به مغزتون شوک بدید.
غافلگیر شدن مانع از تخریب پروتئین های خاصی توی مغز می‌شه که ابتلا به آلزایمر رو کاهش می‌ده. پس خودتون و عزیزانتون رو غافلگیر کنید.
قلب سالم، مغز سالم
خون رسانی بهتر به مغز می‌تونه کمک کننده باشه، دیابت و چاقی مشکلات قلب در پی خواهد داشت.
ایمپویی جان تحقیقات سازمان بهداشت جهانی نشون داده در سال ۲۰۵۰ حدودا ۱۱۵ میلیون نفر از بیماری فراموشی رنج می‌برن
می‌تونی با تغییر سبک زندگی از ابتلا به بیماری آلزایمر پیشگیری کنی .
منابع:
Alzheimer’s Society
World Alzheimer Report 2021
Alzheimer’s data
Agency for Healthcare Research and Quality